Koncentracja to zdolność do skupienia uwagi na jednej czynności lub zadaniu przez określony czas, bez rozpraszania się innymi bodźcami.
Dla dziecka w wieku przedszkolnym koncentracja oznacza, że potrafi skupić się na układaniu wieży z klocków, słuchaniu bajki, malowaniu obrazka czy wykonywaniu prostych poleceń nauczyciela.

Ważne jest, aby pamiętać, że zdolność koncentracji rozwija się stopniowo.
Małe dzieci naturalnie koncentrują się na krótkie chwile – to całkowicie normalne! Wraz z wiekiem i odpowiednim wsparciem ich zdolność skupienia uwagi wydłuża się.

Czynniki wpływające na koncentrację dziecka:

• Zainteresowanie zadaniem – im bardziej coś jest ciekawe, tym łatwiej utrzymać uwagę.

• Otoczenie – spokojne, uporządkowane środowisko sprzyja skupieniu.

• Zmęczenie i emocje – dziecko, które jest zmęczone, głodne lub rozdrażnione, ma większe trudności ze skupieniem uwagi.

• Poczucie bezpieczeństwa – dzieci, które czują się akceptowane i rozumiane, lepiej się koncentrują.

Koncentracja nie jest czymś wrodzonym – to umiejętność, którą wspólnie rozwijamy każdego dnia, poprzez zabawę, rozmowy i codzienne aktywności. Jest to jedna z kluczowych umiejętności, którą dziecko rozwija już od najmłodszych lat. W przedszkolu odgrywa ona ogromną rolę – pozwala dzieciom lepiej uczestniczyć w zajęciach, rozwijać swoje pasje, budować pewność siebie oraz przygotowuje je do wyzwań edukacyjnych w przyszłości.

 

Dlaczego koncentracja jest tak ważna?
Dzięki umiejętności skupienia dziecko:

• szybciej przyswaja nowe informacje,

• lepiej wykonuje zadania manualne i umysłowe,

• potrafi dokończyć rozpoczęte działania,

• uczy się planowania i cierpliwości,

• łatwiej radzi sobie w sytuacjach społecznych i emocjonalnych.

 

Pozytywne skutki dobrej koncentracji:

• Lepsze wyniki w nauce i większe zaangażowanie w zabawę.

• Większa samodzielność i lepsze radzenie sobie z trudnościami.

• Budowanie poczucia własnej wartości.

• Lepsze zarządzanie emocjami – dziecko łatwiej wycisza się i radzi sobie w trudnych sytuacjach.

• Umiejętność długotrwałego skupienia na pasji lub hobby – np. rysowanie, układanie klocków, rozwiązywanie zagadek.

• Sprawniejsze podejmowanie decyzji – skoncentrowane dziecko szybciej analizuje sytuację i wybiera najlepsze rozwiązanie.

 

Negatywne skutki trudności z koncentracją:

• Problemy z wykonywaniem prostych poleceń.

• Szybsze zniechęcanie się i trudności z zapamiętywaniem.

• Trudności w relacjach z rówieśnikami i wychowawcami.

• Podwyższony poziom stresu – trudność w skupieniu się może powodować u dziecka frustrację i napięcie.

• Kłopoty z organizacją dnia – dziecko ma trudności z wykonywaniem codziennych obowiązków w odpowiedniej kolejności.

• Zwiększone ryzyko problemów szkolnych – słaba koncentracja w wieku przedszkolnym może utrudnić naukę czytania, pisania i liczenia w szkole.

 

Jak powinna być rozwinięta koncentracja u dzieci w różnym wieku?

3-latki:

• Czas koncentracji: ok. 3–5 minut na jednej czynności.

• Potrafią chwilowo skupić się na zabawie lub krótkiej historyjce.

• Łatwo się rozpraszają, potrzebują wsparcia dorosłych.

4-latki:

• Czas koncentracji: ok. 5–10 minut.

• Potrafią dłużej utrzymać uwagę przy ciekawej zabawie lub zadaniu.

• Zaczynają lepiej rozumieć instrukcje dwuetapowe (np. "Weź kredki i narysuj słońce").

5-latki:

• Czas koncentracji: ok. 10–15 minut.

• Lepiej planują działanie (np. budowanie z klocków według wzoru).

• Są w stanie pracować w grupie nad wspólnym celem.

6–7-latki:

• Czas koncentracji: ok. 15–20 minut, przy większym zaangażowaniu nawet dłużej.

• Potrafią skoncentrować się na zadaniach wymagających myślenia, np. rozwiązywaniu zagadek czy nauce pisania.

• Coraz lepiej radzą sobie z samodzielnym kontrolowaniem uwagi i eliminowaniem rozpraszaczy.

Przykładowe ćwiczenia wspierające koncentrację:

1. Układanie puzzli – rozwija cierpliwość, spostrzegawczość i skupienie na jednym zadaniu.

2. Zabawy ruchowe z instrukcją (np. "Simon mówi") – uczą słuchania, analizowania i reagowania na polecenia.

3. Ćwiczenia oddechowe – proste techniki jak "dmuchanie piórka" uczą dzieci kontroli nad emocjami i pomagają wyciszyć się przed zadaniem wymagającym uwagi.

4. Malowanie po śladzie – dziecko otrzymuje kartkę z narysowanymi punktami lub liniami do połączenia. Zadanie rozwija skupienie wzrokowe i dokładność.

5. Słuchanie krótkich historyjek i odpowiadanie na pytania – po przeczytaniu prostej opowieści dziecko odpowiada na pytania dotyczące jej treści, ćwicząc aktywne słuchanie i zapamiętywanie.

6. Zabawa w "co się zmieniło?" – ustawiamy kilka przedmiotów, dziecko zapamiętuje ich układ, a potem zmieniamy coś nieznacznie. Dziecko musi wskazać, co zostało przestawione lub zabrane.

7. Zabawy rytmiczne – np. klaskanie określonego rytmu, a następnie jego powtarzanie. To ćwiczenie łączy uwagę słuchową, motorykę i pamięć.

 

Co jeszcze jest ważne w budowaniu koncentracji?

1. Pierwszym warunkiem, który może wpływać korzystnie na kształtowanie umiejętności koncentracji uwagi, jest odżywianie, a dokładnie dbałość o regularne spożywanie różnorodnych posiłków oraz picie wody. Dieta ma być bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste. Większość badań wskazuje na negatywny wpływ niektórych potraw i zawartych w nich składników, na zakłócone zachowanie dziecka z zaburzeniami uwagi. Wśród najczęściej wymienianych znajdują się: cukier, pochodne kakao, czekolada, coca-cola, słodycze, a także wszelkie produkty, które są sztucznie barwione i zawierają wiele konserwantów.
2. Drugim ważnym aspektem jest aktywność fizyczna. Nie każde dziecko ma być sportowcem, ale każde musi przebywać na powietrzu, bawić się, ćwiczyć i pokonywać naturalne przeszkody. Najprostsza gimnastyka, zawsze przy otwartym oknie lub na świeżym powietrzu, dotlenia mózg i dlatego korzystnie wpływa na wykonywanie zadań i czynności wymagających skupienia uwagi.
3. Trzecim elementem wpływającym na lepszą koncentrację jest sen, ale regularny sen, o stałych porach. To dzięki niemu następuje regeneracja sił.
4. Czwartym jest dbałość o otoczenie. Podczas zajęć, ćwiczeń, odrabiania lekcji, wykonywania różnych czynności należy unikać na biurku lub w innym miejscu pracy niepotrzebnych rzeczy, które mogą przyczyniać się do rozpraszania uwagi.
5. Kolejnym elementem jest ograniczenie bodźców przyczyniających się do zaburzania koncentracji, takich jak głośna muzyka, telewizor, radio, tablet, telefon.
6. Ostatnim, równie ważnym, jest właściwe oświetlenie i optymalna temperatura.

​​​​​​Warto również pamiętać, że podczas zajęć należy robić przerwy i ograniczać czas spędzany w ciągu dnia przed ekranem komputera, tabletu czy telefonu. Korzystanie z tych urządzeń sprawia, że zaczynamy być mniej uważni w czasie innych czynności.

Pamiętajmy – koncentracja to umiejętność, którą można i trzeba rozwijać! Dzięki wspólnym wysiłkom rodziców i wychowawców nasze dzieci będą jeszcze lepiej przygotowane do poznawania świata z radością i ciekawością.

Bibliografia / Źródła:

• E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, "Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i czterolatków", WSiP, Warszawa 2004.

• J. Piaget, "Psychologia dziecka", PWN, Warszawa 2006.

• A. Faber, E. Mazlish, "Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły", Media Rodzina, Poznań 2013.

• L. Berk, "Rozwój człowieka: dziecko", Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.

• Materiały i artykuły metodyczne dla nauczycieli przedszkola (m.in. portale: edux.pl, literka.pl, przedszkola.edu.pl).