PERCEPCJA WZROKOWA

 

Percepcja wzrokowa, nazwana również spostrzeganiem wzrokowym, to zdolność do rozpoznawania i rozróżniania bodźców wzrokowych oraz ich interpretowania w odniesieniu do poprzednich doświadczeń. Jest to umiejętność skupiania wzroku, spostrzegania barwy i kształtu czy wyodrębniania elementów z tła. Percepcja wzrokowa nie jest zatem samą zdolnością widzenia (nie dotyczy wad wzroku), ale przetwarzaniem przez mózg tego, co jest widziane (interpretacja bodźców wzrokowych zachodzi w mózgu, nie na siatkówce). Innymi słowy na siatkówce powstaje wrażenie wzrokowe, ale rozpoznanie i interpretację tego, co się widzi dokonuje mózg. Warunkiem prawidłowego rozpoznawania bodźców jest sprawny analizator wzrokowy, w skład którego wchodzą: receptor (oko), droga doprowadzająca (nerw wzrokowy) oraz potyliczna część mózgu (stanowi centralne ognisko analizatora wzrokowego).

 

Ćwiczenia percepcji wzrokowej mają za zadanie doskonalić:

• spostrzegawczość,
• pamięć wzrokową,
• uwagę,
• analizę i syntezę wzrokową,
• koordynację wzrokowo-ruchową,

ANALIZA I SYNTEZA WZROKOWA:

• Analiza – podział obrazu na części
• Synteza – złożenie obrazu z części

PAMIĘĆ WZROKOWA – zdolność do rejestrowania, przechowywania i odtwarzania obrazów oraz różnych informacji; inaczej zdolność do utrwalania oraz przypominania informacji widzianych.

SPOSTRZEGAWCZOŚĆ – zdolność do dostrzegania szczegółów i różnicowania ich pod względem ważności. Jest to umiejętność wyodrębniania elementów z całości. Ważny jest czas wykonywania tej czynności.

KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA – zdolność do harmonizowania ruchów gałek ocznych z ruchami całego ciała lub którejś z jego części. W przypadku pisania ważne jest powiązanie oko-ręka.

SPRAWNOŚĆ GRAFOMOTORYCZNA – sprawność ruchowa rąk dotycząca czynności graficznych (pisanie, rysowanie).

Funkcja wzrokowa obejmuje: analizę wzrokową, syntezę wzrokową, spostrzegawczość, pamięć wzrokową oraz koordynację wzrokowo – ruchową.

Zaburzenia percepcji wzrokowej - trudności

· OKRES PRZEDSZKOLNY – m.in. chęć do swobodnej zabawy klockami, ale niechęć do układania z klocków według wzoru, bardzo długi czas porównywania obrazków i wyszukiwania różnic między nimi, brak zainteresowania zabawkami – dziecko nie patrzy na przedmiot nawet, kiedy trzyma go w dłoni. Występuje obniżona koordynacja wzrokowo-ruchowa.

· Dzieci u których stwierdzono obniżoną koordynację wzrokowo-ruchową mogą mieć trudności w:

• posługiwaniu się podstawowymi przedmiotami codziennego użytku,
• rysowaniu,
• prawidłowym trzymaniu piłki i rzucaniu do celu,
• utrzymywaniu równowagi podczas stania na jednej nodze,
• skakaniu,
• samodzielnej obsłudze,
• nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami w czasie zabaw i gier terenowych,
• nauce pisania i czytania.

 

ĆWICZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ

 

Ćwiczenia na materiale konkretnym (obrazkowym):

• dobieranie par identycznych obrazków,
• otocz pętlą wszystkie liście, karta pracy
• wyszukiwanie różnic w obrazkach
• wyszukiwanie małych elementów na dużym obrazku,
• rozpoznawanie obrazków opisywanych słownie,
• dobieranie postaci do ich cieni albo konturów,
• porządkowanie historyjek obrazkowych,
• nazywanie czynności przedstawionych na rysunkach, opowiadanie historyjki przedstawionej na obrazkach,
• dobieranie części obrazka do całości (uzupełnianki obrazkowe),
• układanie obrazków z części ( cięcie pionowe, poziome potem po skosie, kolorowe potem czarno-białe ), układanie puzzli lub ilustracji po uprzednim ich przecięciu.
• układanie obrazków w kolejności, w jakiej były pokazywane (różne obrazki, długie i krótkie ekspozycje),
• porządkowanie przedmiotów, klocków według jednej wybranej cechy, np. kształtu, koloru; w miarę nabywania umiejętności dziecko może liczyć przedmioty, zwiększa się ilość cech,
• szukanie wśród kilku różniących się szczegółami obrazków tematycznych jednego wzorcowego, umieszczonego z lewej strony kartki,
• dostrzeganie wśród kilku takich samych obrazków jednego nie pasującego, różniącego się szczegółem

 

Ćwiczenia na materiale geometrycznym:

• różnicowanie figur geometrycznych pod względem m.in. koloru, kształtu, wielkości,
• dobieranie par jednakowych figur geometrycznych,
• układanie figur geometrycznych z części,
• układanie figur geometrycznych według podanego wzoru,
• dobieranie części figury geometrycznej do całości,
• obrysowywanie prostych figur geometrycznych,
• dorysowywanie brakujących części figury geometrycznej,
• odwzorowywanie figur geometrycznych,
• rysowanie kompozycji geometrycznych według wzoru,
• otocz pętlą np. trójkąty

Ćwiczenia na materiale literowym - sylabowym:

• segregowanie sylab – np. z rozsypanych sylab wybieramy wszystkie sylab z „P”,
• wyszukiwanie danej sylaby w tekście.
• wyodrębnianie sylab w wyrazach.
• wyszukiwanie i dobieranie par jednakowych liter/sylab – bez czytania, na podstawie identyfikacji wzrokowej (w tym przypadku dobrze sprawdzają się domina literowe, klocki i rozsypanki literowe).

Inne ćwiczenia mające na celu usprawnianie percepcji wzrokowej (w tym koordynacji wzrokowo-ruchowej):

Pamięć:

• rysowanie z pamięci,
• odtwarzanie z pamięci prostych układów klocków,
• odtwarzanie z pamięci układów elementów (obrazków, przedmiotów, figur geometrycznych),
• układanie ciągów rytmicznych, sekwencji wg podanego wzoru, np czerwony – żółty – czerwony – żółty klocek, pies-kot;

Rysowanie:

• uzupełnianie niedokończonych rysunków (dorysowywanie brakujących elementów
• dorysuj drugą część obrazka, karta
• rysowanie kompozycji za pomocą szablonów rysunkowych.
• rysowanie konturów wg podanego wzoru – dziecko otrzymuje rysunek o słabo zaznaczonym konturze i jego zadaniem jest pogrubienie istniejącego konturu.
• dyktanda graficzne – kreślenie kształtów graficznych powstałych za pomocą kreski łączącej wyznaczone uprzednio punkty.
• wypełnianie konturów – pokrywanie płaszczyzny farbą, kredką.
• przerysowywanie przez kalkę techniczną.
• rysowanie pod dyktando.

Zabawy:

• Zabawy typu: „Kto zmienił miejsce?”, „Co tu się zmieniło?”, „Do czego to pasuje?”.
• Zabawa z klockami – budowanie według wzoru kompozycji z klocków.
• Wszelkiego typu labirynty.
• Różnego rodzaju układanki – puzzle, kolorowe figury geometryczne.
• Gry edukacyjne – typu memory, „Dobble”, gra w scrabble, domino obrazkowe, literowe lub sylabowe, itp.

 

Sekwencje – dlaczego ważne w ćwiczeniach:

Sekwencje to doskonałe ćwiczenie analizy i syntezy wzrokowej, uważności, koncentracji, analizowania, zapamiętywania, powtarzania. To baza naszego codziennego funkcjonowania, bo schematy określone pewnymi zasadami działania otaczają nas na każdym kroku. Kiedy chcemy napić się wody najpierw odkręcamy butelkę, przechylamy ją i zakręcamy; a kiedy idziemy do sklepu najpierw wybieramy produkty, później wkładamy je do koszyka, a na końcu płacimy; nawet jazda na rowerze to ściśle określona sekwencja ruchów.
No i wreszcie umiejętność myślenia w określony powtarzalnością sposób umożliwia nam rozwój językowy, dostrzeganie elementów wyrazu, zdania, wypowiedzi i ułożenie ich w odpowiedniej kolejności. Sekwencje pozwalają dostrzegać relacje czasowe (wczoraj-dziś-jutro), przyczyny i skutki zdarzeń, mają wpływ na to w jaki sposób odbieramy i interpretujemy rzeczywistość.

Zasady ćwiczenia :
– naśladowanie, gdy dziecko dostaje gotowy ciąg znaków (zaczynamy od dwóch powtarzających się elementów) i musi go po prostu odwzorować (ważne, by zachować kierunek od lewej do prawej); następnie zwiększamy ilość elementów np.

– kontynuowanie, gdy pokazujemy tylko część układu (zawsze powinna być to pełna sekwencja), a dziecko dokłada kolejne elementy według narzuconej przez nas zasady;

– uzupełnianie, gdy prezentujemy ciąg znaków z brakującymi elementami, a dziecko musi uzupełnić wzór;

 

Bibliografia:

Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1991.

Diagnoza dysleksji. Najważniejsze problemy, pod red. Krasowicz-Kupis G., Gdańsk 2009.

Skibińska H., Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Bydgoszcz 2001.